PSİKOLOJİK İLK YARDIM TEMEL PRATİK BİLGİLER KİTAPÇIĞI

Kadınların “görülmeye” ve “dinlenmeye” ihtiyacı var! Kadın olarak olağan şartlarda dahi her ortamda fikir beyan etmekte, kararlara katılmakta zorlanıyoruz. Çocuk, eş, ev, aile ve iş önceliklerinden kendimizi gündem etmemiz pek mümkün olmuyor. Peki ya afet koşullarında bize ne olur? 

  Çadırkentlerde nasıl bir yaşam olduğunu belki yakından gördünüz, belki de haberlerde izlediniz. Biraz tarif etmek gerekirse depremden önceki yaşam düzeninden tamamen farklı bir ortam olmasına rağmen değişmeyen tek şey kadınların günlük bakım işlerini tüm güçleriyle sürdürmeye çalışmaları. Çadır/ konteynır temizliği, çocuk bakımı, çocuk eğitimi, elde ya da makinede çamaşır yıkama, eşin çocuğun yıkanması Kızılay’dan gelen yemeği yemeyen eşe çocuğa ayrıca yemek yapımı ve daha neler neler… Hâl böyle olunca kadın olarak ne yaşıyor, ne kadar üzgün ya da öfkeli, neye ihtiyacı var, bulunduğu alanda verilen hizmetler hiç onu düşünerek düzenlenmiş mi, haklarına erişebiliyor mu, hayatını kolaylaştıran bir şey var mı? Bütün bunları konuşmaya hiç fırsat bulamıyorlar ve omuzlarındaki yük daha da artıyor. 

Bölgede bulunan ya da çalışmaya, desteğe gidecek herkes için hatırlatmak isteriz: “Kadınların “görülmeye ve-dinlenmeye” ihtiyacı var.” Bir nefeslenip içinden geçenleri konuşacağı güvenli alanlara ihtiyaçları var. 

Öte yandan da afetin büyüklüğü ile hem kadınlar hem diğer herkes hâlâ deprem anını ve sonrasını anlatmaya ihtiyaç duyuyor. Deprem bölgesindeyseniz ya da gitmeyi düşünüyorsanız hala psikolojik ilk yardıma ihtiyaç olduğunu unutmayın ve bu konudaki el kitabımızı inceleyin!

PSİKOLOJİK İLK YARDIM TEMEL PRATİK BİLGİLER KİTAPÇIĞI

  Afet normal yaşamı kesintiye uğratarak için fiziksel, ekonomik, sosyal kayıplara neden olan doğal ya da insan kökenli olaylardır. Bu afetlerden biri de depremdir. Deprem sırasında ve sonrasında yetişkinler ve çocuklar yoğun biçimde etkilenir ve normal yaşantıya devam etmekte zorlanabilir. Depremden etkilenen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerde ve bu illerden göç eden yetişkin ve çocuklarda travma yaşadıkları söylenebilir. 

  Travma, örseleyici ve bireyin bütünlüğünü tehdit eden, baş etme mekanizmalarının yetersiz kaldığı, yoğun belirsizlikleri barındıran durum olarak tanımlanırken fiziksel, psikolojik ,davranışsal, sosyal anlamda birtakım tepkilere neden olabilir. Bu tepkilerin süreç içinde azalması beklenir. Travma tepkilerinin gösterildiği, güven duygusunun sarsıldığı, öfke ve stresin yoğun olduğu bu dönemde yetişkin ve çocuklar için uygulanacak ilk destek, psikolojik ilk yardım olmaktadır.

Psikolojik İlk Yardım Nedir?

Zorlu durumlarda ilk anda duyarlı bir birey olarak acı çeken insana, insani ve destekleyici bir müdahalede bulunma işi olarak tanımlanabilir. Psikolojik ilk yardım için uzman olmak gerekmez. İlk yirmi dört saati kapsadığı bilinse de kriz durumlarının devamı ve tekrarı, kriz durumunun şiddet, yoğunluk ve süresinin uzaması, yeni krizler oluşması durumlarında süresi uzayabilmektedir. 

Psikolojik İlk Yardımın Amacı Nedir? 

• Bireylerin ihtiyaçlarını belirlemek,
• İhtiyaçlarına yönelik pratik bakım ve destek sunmak,
• İnsanların rahat ve güvende hissetmelerine yardımcı olmak,
• Anlatmak istediklerinde güvenli bir alanda empatiyle dinlemek,
• Sakinleşmelerine yardımcı olmak,
• Bilgi edinmelerine ve ihtiyaçlarına ulaşmalarına destek olmak olarak sıralanabilir. 

Psikolojik İlk Yardımın Basamakları Nelerdir?

İZLE: Neler olduğunu, neye ihtiyacı olduğunu, güvenlik risklerini ve duygularını izleyerek acil, temel, pratik ihtiyaçlarının belirlendiği ilk aşamadır. 

DİNLE: Kendini tanıtarak aktif bir şekilde dinleyerek, kişinin duygularını kabul ederek sakinleştirildiği ve ihtiyaçlara ulaşma konusunda çözüm arandığı aşamadır.

BAĞ KUR: İhtiyaç duyulan bilgilerin verildiği, sevdikleri ve sosyal destekleriyle bağ kurmasına destek olunduğu, çözümü pratik sorunların üstesinden gelindiği, hizmetlere ulaşma konusunda eşlik edildiği aşamadır.

Çocuklarla Piy Uygulanırken Dikkat Edilecekler

• Bakımından sorumlu kişilerle bir arada ve güvende olduğundan emin olun. 
• Kimsesi olmayan bir çocuğu, bilgilerini aldıktan sonra güvenilir bir kuruma yönlendirin.
• Kuruma ulaşamadığınız durumda destek isteyin.
• Büyük yıkım, yaralanma gibi olaylara şahit olmamasına dikkat edin.
• Basın mensuplarının ya da acil durum müdahale ekibinden olmayanların çocukla görüşmesine engel olun.
• Çocuğa ait temel bilgileri ve neye ihtiyacı olduğunu öğrenin.
• Dikkatle dinleyin ve gözlemleyin.
• Oyun oynayın.
• Her gün için mümkün olduğunca bir rutin/sürdürülebilir gün akışı belirlemelerine belirlemelerine destek olun.
• Duygularını fark etmelerine ve ifade etmelerine alan açın.
• Zorlu durumlarda küçük çocuklar alt ıslatma, uykusuzluk, parmak emme, yalnız kalmak istememe ve öfke nöbetleri gibi tepkiler verebilir. Çocuk ve ergenlerde içe kapanma, kendini suçlama, bir şey hissetmiyormuş gibi davranma görülebilir.
• Özel gereksinimi olan çocuklar daha yoğun tepkiler verebilir, daha fazla destek ve temasa ihtiyaç duyabilirler.

Çocuklarla iletişim kurarken ve oyun oynarken;

• Bakım verenlerinin bilgisi ve onayını alın.
• Çocuğun beden bütünlüğüne ve mahremiyetine saygıduyup gereksiz temaslardan kaçının.
• Dürüst olun, tutamayacağınız sözler vermeyin.
• Bir şey olmamış gibi davranmayın.
• Acıma duygusu ile değil, empati ile yaklaşın.
• Merakınızı gidermek için, amaca hizmet etmeyen sorular sormayın.
• Basit ve net yönergelerle oyunlar oynayın.
• Oyuna katılım için zorlamayın eşlik edin.
• Tüm çocuklara eşit davranmaya özen gösterin.
• Zorluk yaşayan çocuğu oyun anında diğer çocuklardan farklı bir alana alıp ilgilenin.

Yetişkinlerle Piy Uygulanırken Dikkat Edilecekler:

• Sakinleşip rahatlamaları için duygularını dinlemek, yansıtmak, nefes egzersizleri ve beş duyuya dikkati vermeye yönelik egzersizler uygulanabilir.
• Öfkelendiklerinde konunun bizimle ilgili olmadığını bilerek sakince konuşmak önemlidir.
• Kendinizi ve geldiğiniz kurumu tanıtın. Mümkünse yaka kartı takın.
• İsmiyle hitap etmeye ve ihtiyaçlarını öğrenmeye çalışın.
• Yanında durup eşlik edin.
• Hem çocuklar hem de yetişkinlerle ilk temasta ne kadar süre kalacağınızı bildirin, sınırlarınızı bilin ve ekip arkadaşınızla(iki kişi) birlikte hareket edin.
• Sahadan ayrılırken vedalaşın ve sizden sonra destek olabilecek kişiyi tanıtın.
• Lütfen tutamayacağınız sözler vermeden sınırlarınızı bilerek psikolojik ilk yardım sürecini tamamlayın. 

Piy Uygulayanlara Yönelik dikkat edilecekler Gitmeden Önce 

• Destek vermeye gideceğiniz bölgenin şartları, kalacağınız yer, yemek, ulaşım gibi konularda bilgi edinin.
• Sevdiğiniz kişilerle iletişimi nasıl sürdüreceğiniz konusunda konuşun, şarj ve internet sorunlarını göz ardı etmeyin.
• İkincil travma/üstlenilmiş ve acil durumlarda yapılacaklar konusunda bilgi edinin.
• Ekip arkadaşlarınızla iletişim hâlinde olun.
• Zorlu durumlarda herkesin etkileneceğini unutmayın. Ancak çok yoğun öfke, üzüntü ve stres tepkileri yaşıyorsanız ara verin, destek isteyin.
• Sevdikleriniz, ekip arkadaşlarınızla destek hâlinde olun; uygun zamanlarda güvendiğiniz kişilerle duygularınızı konuşun.
• Düzenli molalar verin, temel ihtiyaçlarınızı aksatmayın.
• Fazla sorumluluk almaktan kaçının.
• Nefes egzersizleri ve rahatlama tekniklerinden faydalanın.
• Günlük tutun.
• Afet çalışanları için destek programlarından faydalanın.
• Kendinizi ve stres tepkilerinizi izleyin.
• Yeterli su içip, sağlıklı beslenme alışkanlıklarını sürdürmeye çalışın. 

Döndükten sonra 

• Üstlenilmiş travma yahut ikinicil stres tepkileri konusunda kendinizi gözlemleyin.
• Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını sürdürmeye devam edin.
• Hoşunuza giden aktiviteleri yapmaya çalışın.
• Sevdiklerinizle zaman geçirin.
• Psikolojik ilk yardım ve diğer destekleri sunmanın size etkilerine bakın gerekirse yardım alın.

Psikolojik ilk yardım bir psikososyal müdahale biçimidir!

  Sahada kalma süreleri uzadıkça psikososyal müdahalelerin farklı biçimlerine ihtiyaç duyulabilir. Zaman ilerledikçe uzmanlarca psikoeğitim faaliyetleri ve psikolojik destek hizmetleri verilecek durumlar ortaya çıkabilir. 
İhtiyaç hâlinde gerekli sağlık kuruluşlarına yönlendirme yapmaktan, uzmanlardan destek istemekten çekinmeyin.

Kitapçık oluşturulurken Unicef ve Meb kaynaklarından faydalanılmıştır.